İÇEL NOTER ODASI İNTERNET ve ARGE KOMİSYONU RAPORU
İNTERNETLİ NOTERLİK
Uygarlıkların itici gücü iletişimdir. İletişimin olmadığı yerde uygarlıktan söz edebilmek mümkün değildir. İnsanlık tarihi boyunca iletişim araçları, gelişen teknolojiye paralel bir gelişim göstermişlerdir. Günümüzün gözde iletişim aracı internettir. İnternet sayesinde, bilgi sessiz kütüphanelerden, sararmış kitaplardan firar etmiş ve özgürlüğüne kavuşmuştur. Artık internet sayesinde dünyanın en büyük kütüphanesi, birkaç tuşla evimizde. Ülkemizdeki internet kullanıcılarının sayısı ülke nüfusuna göre çok az ise de; artık internet kavramından haberdarlar. Bilindiği üzere; matbaa ülkemize icat edilmesinden 280 yılı aşkın bir süre sonra geldi. Keza daha sonradan gelmiş olması, bizim 280 yıllık bilgi birikimine yetişmemizi sağlamadı. Ancak; “eller aya biz yaya” deyişinin edebiyatımıza girmesini sağladı. Artık geçmişten ders alalım. Başkaları bizim için “Türkler güneşe biz aya” desinler. Bu nedenle 20. Yüzyılın en büyük buluşu internete gerekli önemi verelim.
Bu zamana değin bilgisayar ,internet,dijital noterlik,dijital imza konusunda, öğrendiklerimizi ve Noterliğin gelecek yıllarda
alacağı yeni misyonu ve değişimleri (bir damla da olsa) Noterlik alanında nasıl kullanılabileceğine ilişkin, çeşitli nedenlerle uygulanması zorda olsa hayal olmayan görüşlerimizi Türkiye Noterler Birliği Yönetimi ve tüm meslektaşlarımız ile paylaşmak istiyoruz.
İŞLEM DOSYALARI YERİNE CD ROM
Bilindiği üzere; yazılar, resimler,sesler ve video görüntüleri çeşitli araçların yardımıyla bilgisayar ortamına yani dijital ortama aktarılabilmektedir. Günümüzün yaygın dijital bilgi depolama aracı CD ROM ve DVD disketlerdir. Bir CD ROM veya DVD diskete kütüphanemizin büyük bir kısmını kaplayan ciltler dolusu ansiklopediyi ve yüzbinlerce işlemi sığdırabilmek mümkündür. Noterlikle ilgili programlarda, henüz standardın sağlanamaması hep eski dosyalardan, yetersiz arşivlerden bahsedilmesi, eski kurulmuş Noterliklerde çoğu kez eski yıllara ait bir dosyanın arşivden bulunması mümkün olmaz. İşte işlem dosyalarının gerek bugüne değin yapılanların, gerekse bundan sonra yapılacak olan işlemlerin dijital ortama aktarılması durumunda bu tür şikayetler ortadan kalkacaktır. Bunun ötesinde; Vasiyetname, ölünceye kadar bakma akdi vs. işlemlerde görsel olarak dijital ortama aktarılması durumunda; bu gibi işlemler ile ilgili davaya daha sonra bakan hakim vasiyetçinin beyan anındaki durumunu görsel olarak görecek, böylece davacıların ve duruşmadaki tanıkların beyanlarının samimi olup olmadığı yönünde bir kanaate sahip olması kolaylaşacaktır. Böyle bir uygulama “Hakimin duruşmadan ve toplanan delillerden edindiği kanaate göre hüküm verir” ilkesinin güzel bir uygulaması olacaktır. Keza yapılan bu işlemler tarayıcı (scanner) ile bilgisayar hafızasına ve oradan binlerce işlem CD ve DVD denen disketlere kaydedilerek yıllarca saklanabilir, anında evrak temin edilebilir ve hatta yangın, sel, deprem gibi tabii afetlerden evrakların yanması veya yok olması halinde bu disketlerin birer adedi Noter odasında veya TNB arşivinde, birer adedi de Noterliğin kasasında muhafaza altına alınabilir.Bu yazımızı kaleme aldığımız dönemden sonra 17 Ağustos tarihinde Marmara bölgesinde meydana gelen deprem sonunda Sakarya,İzmit,Karamürsel,Gölcük Noterlikleri ile Sakarya Noter Odasının çöktüğü ve birçok belgenin yok olduğu gerçeği karşısında keşke bu teknolojiyi daha önce kullanabilseydik demekten başka bir şey yapamamanın ızdırabını duyuyoruz.Dileriz en kısa zamanda Birliğimizin yönetimi Noterlerimize bu yönde bazı önlemler alması için öncülük görevi yapacaktır.
RESMİ POSTA PULU YERİNE ELEKTRONİK POSTA...tnb@org.tr
İnternetin en önemli kullanım alanlarından biri de elektronik postadır. Elektronik posta ile dijital ortama aktarılmış bir işleme ilişkin bilgileri birkaç saniye içerisin de karşı tarafa gönderebilmek mümkündür. Başka kurumlara ve mahkemelere yazılan yazıların cevaplarının geç dönmesi iş sahipleri ile Noter arasında sorun yaratmaktadır. Klasik yöntem, elektronik posta yoluyla yazışma yanında “yürüyerek mi yoksa uçakla mı gidelim” demeye benzer.
Elektronik postanın Noterlik alanında kullanımına ilişkin alanları sıralamak gerekirse;
Bu sayede her yıl Noterlere yapılan yazışmalardan dolayı Noterler Birliği bütçesinde milyarlarca liralık posta giderinden tasarruf edilecek ve bu kaynaklar bilgisayar alamayan 3.sınıf noterlere bu amaçla kredi verilmesinde kullanılabilecektir.(Örneğin: 1999 Gider bütçesinde Posta için ayrılan 65.000.000.000,-TL'dır)
NOTERLİKLERİN WEB SAYFASI OLSUN www....noterliği@tnb.org.tr
İnternet denilince akla önce web sayfaları gelir. Web sayfaları aracılığıyla istediğiniz bilgileri yayınlayıp, başkaları ile paylaşabilmek mümkündür. Söz konusu sayfaları istediğiniz anda güncelleyebilirsiniz. Noterliklerin web sayfası olması durumunda; Noterliklere ve Noterlere ait yayınlanması mümkün olan, yani gizlilik içermeyen bilgiler ve belgeler bu sayfalarda yayımlanabilir. Böylece Noterler arası iletişim artar. Noterlerin o anki iş durumunu personel durumunu öğrenebilmek, Noterliklere ilişkin istatistiki bilgilere ulaşabilmek kolaylaşır. Bunun yanında tayin, atama, terfi, nakil, ölüm, göreve başlama gibi akla gelen tüm olaylar günü gününe izlenebilir. Noterlik Dergisi bu şekilde takip edilebilir. Genelgeler aynı gün Noterliklerin elinde olabilir.Her gün resmi gazete anında takip edilebilir.Türk Hukuk sitelerindeki diğer meslek
gruplarının web sayfalarından yararalanılabilir.Yabancı ülkelerin Noterliklerine ait web sayfaları incelenebilir ve yasaların yasaklamadığı her türlü bilgi ve belge alışverişi yapılabilir.Burada akla gelen tek engel Noterlik Kanununun 50.maddesindeki mesleki rekabet ile ilgili maddenin yeniden yorumlanarak bu tür girişimlerin rekabet teşkil etmeyeceğinin kabül edilmesidir.
DİJİTAL NOTERLİK VE DİJİTAL İMZA
Dünyada elektronik ticaretin ve küreselleşme olgusunun önemini hissetirmesi ile birlikte gündeme bu işlemlerin dijital ortamda yapılması ile ilgili olarak dijital noter(elektronik noter),dijital imza gibi kavramlar gündeme gelmiştir.
Ülkemizde bu konuda Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu"nun 25 Ağustos 1997 tarihli kararı uyarınca Dış Ticaret Müsteşarlığının Koordinasyonunda bir çok kuruluşların temsilcilerinden oluşan Elektronik Ticaret Koordinasyon Kurulu (ETKK) tarafından yapılan çalışmalar sonunda yayınlanan Hukuk raporunda mesleğimizi ilgilendiren çok önemli gelişmeler olmuştur.Söz konusu 8 Mayıs 1998 tarihli raporda;
HUKUKİ YAPININ OLUŞTURULMASI
Hukuksal kuralların ve kurumların, elektronik ticarette güvenliği ve güvenilirliği, şeffaflığı, ucuzluğu ve kolay erişilebilirliği sağlayacak biçimde tesisi devletin ikinci önemli rolünü oluşturmaktadır.
Bu konu ile ilgili olarak;
1. Elektronik ortamda elde edilen veya muhafaza edilen delillerin tanınmasının Usul Hukuku açısından değerlendirilmesi,
1.1. Elektronik kayıt tutma teknik şartlarının belirlenmesi ve bu kayıtların kamu mercileri tarafından belge olarak kabulü ile ilgili ilkelerin saptanması,
1.2. Ticaret Kanunu, Borçlar Kanunu ve Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nda defter tutma, imza, delil türleri ile ilgili değişikliklerin, teknolojik gelişim ve alt yapıyı dikkate alacak şekilde tartışılması; konu ile bağlantılı (Vergi Usul Kanunu, Bankalar Kanunu gibi) diğer kanunlarda yapılması gerekli değişikliklerin gözönünde bulundurulması,
1.3. Elektronik ortamda oluşturulan yabancı belgelerin geçerliliği konusuna, onay kurumları ile ilgili düzenlemeler sırasında yer verilmesi,
1.4. Elektronik sözleşmelerden doğan uyuşmazlıklar ile ilgili olarak kanunlar ihtilafi kurallarının gözden geçirilmesi, elektronik tahkim konusunun incelenmesi,
2. Gönderilen bilginin gizliliği, bütünlüğü ile kimlik doğruluğunu sağlayan elektronik imzanın, ayrı bir mevzuatta düzenlenmesi hususunun tartışılması,
2.1. Elektronik imzanın bir türü olan sayısal imzanın alt yapısının tamamlanması halinde, bu imzanın yazılı imza ile aynı güce sahip olduğuna ilişkin yasal değişikliğin yapılması,
2.2. Sayısal imzanın unsurlarından olan açık anahtar (public key) ile ilgili onay kurumlarının, kamu veya özel sektör yapısında olup olamayacağının tartışılması; özel sektör yapısında olması halinde, bunların kontrolleri ve kendilerine verilecek yetki açısından kamusal nitelikli bir yetkili makama ihtiyaç duyulup duyulmayacağı; yetkinin verilme şeklinin hukuki niteliği,
2.3. Sayısal imza ile ilgili onay kurumlarının vereceği sertifikalarda hukuken bulunması gereken özellikler,
2.4. Sayısal imza ile ilgili gizli anahtarın (private key) tevdi edilip edilmeyeceği, edilecekse nereye ve nasıl tevdi edileceği hususları ile kamunun şifreli bilgiye (suçun önlenmesi gibi amaçlarla) ulaşabileceğinin kabulü halinde, bu erişimin kapsamı, sınırları ve şeklinin ne olacağına ilişkin kuralların saptanması,
2.5. Sayısal imza ile ilgili onay kurumlarına, sayısal noterlik yetkisinin verilip verilemeyeceğinin araştırılması,
3. Servis sağlayıcıların sorumluluğu ve bunun kapsamı ile ilgili (özellikle aldatıcı içerik, pornografi, ırkçı ve şiddete yönelik muhteva, hakaret, telif ve komşu haklar ve haksız rekabet açısından) şartların ve ilkelerin belirlenmesi,
Görüldüğü gibi ETKK tarafından hazırlanan raporda ve 11 Ekim 1999 tarihinde Dış Ticaret Haftası nedeniyle Ankara'da düzenlenen elektronik ticaret ile ilgili toplantıda, Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve Dış ilişkiler Genel Müdürlüğü Daire Başkanı A.Saadet Arıkan'ın, bu konudaki geniş bilgilendirmelerinden gelecekteki Noterlik mesleği ve dijital imza ile ilgili daha detaylı bilgi almak isteyen Meslektaşlarımızın, http://www.etkk.gov.tr/genelbilgiler.htm internet adresini ziyaret etmelerini öneririz.
BİLGİSAYARLARDA 2000 YILI SORUNU (Y2K)
Bilgisayarlardan ve yeni teknolojilerden yararlanan her kuruluş 2000 yılı problemi ile yüzyüze kalabilecektir. Bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanan sistemlerde tarihle ilgili bilgiler tutulurken, yılın 4 rakam yerine 2 rakamla (son iki rakamı kullanılarak) gösterilmesi sebebiyle, 2000 yılında oluşabilecek hatalar 2000 yılı problemi olarak bilinmektedir.
Programcılar genel olarak bilgisayarlarda hızlı işlem yapabilmek ve yer tasarrufu sağlayabilmek için yılı dört yerine iki haneli (1998 yerine 98) olarak kullanmışlardır. Bu şekildeki bir ifade ile 2000 yılı, 00 şeklinde yazılacağından, tarihle ilgili hesaplamalarda 2000 yılı 1900 olarak değerlendirilecektir.
Örneğin, 1997 yılında başlayıp 2002 yılında bitecek olan 5 yıllık bir bütçe planı ile ilgili hesaplama yapılırken iki rakamlı yıl ifadesi 02 alınacağından 02-97=-95 gibi yanlış sonuç verecektir. ayrıca tarihle ilgili özel kodlamalarda ay, gün ve yıl belirtimlerinin 00 veya 99 gibi rakamlarla gösterilmesi de 2000 yılı gelmeden karşılaşılabilecek hatalara sebep olmaktadır. 2000 yılı aynı zamanda bir artık yıl olma özelliğini de taşımaktadır.
Etkilenecek Alanlar
Hata çok basit gibi görünmekle birlikte; telefon ve faks gibi haberleşme sistemlerinden, kredi kartlarına, hastanelerdeki tıbbi cihazlardan, hava trafik kontrol sistemlerine ve trafik ışıklarının çalışmasına kadar günlük hayatımızın her alanını etkileyecek bir boyuta ulaşabilir. Problem sadece ana bilgisayar sistemleri kullanan büyük kuruluşlarda sınırlı kalmayıp, hemen hemen her kuruluşa ve tüm Ulusal altyapıya kadar uzanabilir.
Sistemlerde iki haneli tarih kullanılması, yıl ile ilgili hesaplama, karşılaştırma, sıralama ve yüzyıl dönümünden önce ve sonraki bilgilerin bir dosyadan başka dosyaya ya da bir sistemden başka sisteme aktarılma işlemleri sırasında hatalara sebep olabilir. İki haneli yıl gösterimi genellikle eski sistemlerde görülmekle birlikte yeni olan sistemlerde de bulunmaktadır. 2000 Yılı problemi sadece bilgisayar programlarında değil, içine elektronik kontrol sistemleri yerleştirilmiş olan bilgisayar donanımlarında, güvenlik, savunma, üretim, iletişim ağı, elektrik, gaz, su vb. hizmet sunan sistemlerde de görülebilir.
2000 Yılı problemi yeni teknolojilerin kullanılmasına bağlı olarak ekonomik, mali ve sosyal sistemleri etkileyecektir. Kurumlar, kendilerinin bir problemi olmasa bile, problemi olan başka kuruluşlarla ilişkileri olması sebebiyle yakından etkileneceklerdir.
Problem çözümsüz değildir. Yapılacak iş çözüm yollarını bilip, en uygun olanını seçerek gerekli çalışmaları yapmaktır. Yaygın olarak kullanılan çözüm yollarını şu şekilde sıralamak mümkündür.
Düzeltmek : Mevcut programların hatasını giderip, test ederek mevcut sistemler üzerinde kullanmak.
Atmak : Düzeltme maliyeti, uygulamanın işe katkısından daha fazla ise atmak.
Sistemi değiştirmek : Uygulamayı daha yeni teknolojiyi kullanan platforma kaydırmak.
Uygulamayı değiştirmek : Eski uygulamayı atıp yeni bir uygulama geliştirmek veya almak.
Yeniden Yazmak : Yeni bir uygulama yazmak.
Dışarıdan Çözüm Almak : Başka bir firmadan hatalı sistem için tam bir çözüm istemek.
2000 yılı problemi ile ilgili olarak, 2000 yılı örnek proje planı, beklenmedik durum planı ve Ülkemizin 2000 yılı problemi uyumluluğu ile ilgili olarak daha geniş bilgi alabilmek için http://y2000.dpt.gov.tr/y2problem.html adlı Devlet planlama teşkilatının web sayfasını ziyaret edebilirsiniz.
Bunlara ilave olarak Noterlerimiz, yararlanabilecekleri web sayfalarının adları ve adreslerini İçel Noter Odası'nca amatörce hazırlanan http://icelnoterodasi.cjb.net/ adresinden ve halen webmaster Murat Karadavut'a hazırlattırılan ve test aşamasında olan http://www.icno.org.tr/ adreslerinden geniş bilgi alabilirler.
Yukarıda yazılanlara daha pek çok şey eklemek mümkündür. Yazılanların uygulama şansı olmayan ütopik düşünceler olduğunu söyleyecek olanlar da olacaktır. Evet yazılanların uygulanması şimdilik kolay değil. Bu konuda yetişmiş eleman azlığı, ekonomik gerekçeler ve internet‘deki güvenlik sorunları ve yasal düzenlemeler göz önüne alındığında Noterliğin internette sörf yapabilmesi için biraz zamana ihtiyacı vardır. Ama her yola çıkmak için bir ilk adım atmak gerekir. Ünlü Yönetim Gurusu Profesor Gary Hamel'in Kalite kongresinde söylediği şu sözlerle yazımızı bitirmek istiyoruz. " Bugünün çatışması klasik anlamda yenilikçi olanlarla, oyunun kurallarını değiştirecek kadar yenilikçi olanlar arasındadır. Bugün birşey kaçırdıysanız, yakalama şansınız yok. 10 yıl önce vardı. 1950'lere kadar bilim adamları gözdeydi, 50'lerden sonra pazarlamacılar öne geçti. Yarın ise büyük fikirleri olan iş adamlarının olacak."
İçel Noter Odası İnternet ve ARGE komisyonu olarak meslektaşlarımıza yararlı olabileceğini düşündüğümüz gelecek ile ilgili projelerden bir demet sunmaya çalıştık. Böylece ilk küçük adımımızı atıyoruz. Türkiye Noterler Birliği Yönetiminden ise 1200 Noteri bu yolda yürütmesini, bu projelerin Birliğin ve tüm Meslektaşlarımızın katkıları ile daha önemli projelerin gerçekleşmesinde katkı sağlayacağını ümit ediyoruz.